Onze partners
Menu
Begin 2020 verschenen er in de media meldingen over een virus dat zich wereldwijd begon te verspreiden, met name het ons ondertussen allen zeer bekende coronavirus. In eerste instantie creëerde dit weliswaar wat ongerustheid, maar werd er eigenlijk vanuit gegaan dat de impact beperkt zou blijven, waarschijnlijk door onze ervaring van 2009 met de Mexicaanse griep, toen ook gevreesd werd voor grote effecten, maar die in Europa uiteindelijk zeer beperkt bleven.
Vanaf begin maart kwam alles in een stroomversnelling terecht en al snel bevonden we ons in een nieuwe realiteit, die op dit moment jammer genoeg nog steeds verder leeft. Mede door de beklijvende beelden van ziekenhuizen in Bergamo, Italië ontstond er een aanzienlijke sense of urgency. Verschillende gebeurtenissen volgden elkaar in maart 2020 dan ook in ijltempo op.
Op 6 maart werd in België eerst een negatief reisadvies voor Italië gegeven. Op 10 maart werd thuiswerk aanbevolen en werd tevens aanbevolen om grote evenementen met meer dan 1.000 aanwezigen te verbieden. Op 12 maart werden alle evenementen verboden en werd de horeca gesloten. Vanaf 18 maart startte een lockdown waarbij niet-essentiële winkels werden gesloten, niet-essentiële verplaatsingen werden verboden en … thuiswerk de norm werd. Enkel in essentiële sectoren kon nog ‘gewoon’ verder gewerkt worden.
De bouwsector werd weliswaar als een essentiële sector beschouwd, maar enkel dringende werkzaamheden konden uitgevoerd worden. Voor andere activiteiten moest maximaal gebruik gemaakt worden van telewerk en moest een social distancing van 1,5 meter gerespecteerd worden.
Dit had als rechtstreeks gevolg dat vele bouwbedrijven de deuren moesten sluiten en hun activiteiten niet konden verderzetten, en dit om verscheidene redenen.
Bij bepaalde activiteiten (bijvoorbeeld het plaatsen van een schuifraam aan een terras, maar ook bij wegenbouw en infrastructuurwerken, bijvoorbeeld het plaatsen van boordstenen of rioolbuizen en het monteren van betonnen kolommen) was het om praktische redenen soms onmogelijk om de regel van minstens 1,5 m afstand onafgebroken te respecteren.
Bijkomend was er een schrijnend tekort aan beschermingsmiddelen zoals mondmaskers, waardoor de bijkomende beschermingsmaatregel van het dragen van mondmaskers geen soelaas kon bieden. Veel van de werkzaamheden in de bouwsector vinden bovendien plaats in gebouwen waar bewoners of gebruikers verblijven en ook dit was niet langer toegestaan.
Jammer genoeg moesten we op dat moment vaststellen dat de bouwsector toch deel uitmaakte van de sectoren die hard getroffen werden door de coronacrisis. Maar het was in deze nieuwe context, gekenmerkt door veel onduidelijkheid en verwarring, dat de bouwsector snel zijn veerkracht kon tonen.
Dit dossier In de kijker geeft weer hoe de bouwsector en Constructiv zich tijdens deze periode in snel tempo aan de nieuwe situatie hebben weten aan te passen. Mede dankzij deze veerkracht heeft de bouwsector de negatieve impact van de gebeurtenissen kunnen beperken. Daardoor kan de door ons zo gewaardeerde sector op dit moment opnieuw zijn rol opnemen als locomotief voor de relance van het Belgische bedrijfsleven.
Tijdens de bijeenkomst van de Nationale Veiligheidsraad van 15 april 2020 werd door de toenmalige eerste minister Sophie Wilmès aan de sectoren gevraagd om een sectorprotocol op te stellen. Deze protocollen waren een voorwaarde om de doorstart van de werkzaamheden mogelijk te maken vanaf 4 mei 2020. Gezien het belang dat de bouwsector hecht aan de veiligheid en het welzijn op de bouwplaatsen werd onmiddellijk gestart met de opstelling van een sectorprotocol.
De opdracht voor Constructiv bestond er dus niet enkel uit de verschillende preventiefiches up-to-date en conform de wetgeving te houden, maar ook de nodige objectieve input te geven om te komen tot een door iedereen gedragen sectorprotocol met het oog op een relance van de bouwsector. Dit was geen evidente opdracht, want er werd heel wat voor interpretatie vatbare informatie verspreid door de verschillende overheidsinstanties.
Tijdens de onderhandelingen die de sociale partners voerden in het kader van het opstellen van het sectorprotocol, werden eveneens bijkomende initiatieven genomen. Zo werd er beslist om een Contactpunt Corona Bouw in het leven te roepen waar zowel bouwbedrijven als arbeiders zouden terechtkunnen met hun veiligheidsvragen over het uitvoeren van bouwwerkzaamheden in coronatijden.Concreet bood en biedt dit contactpunt ondersteuning op vier manieren:
De meest gestelde vraag aan het contactpunt Corona:
Een van de kerntaken van Constructiv is welzijnsadvies verlenen aan werkgevers en werknemers van bouwbedrijven. Klassiek gebeurt dit via bouwplaatsbezoeken en bedrijfsbezoeken. Tijdens bouwplaatsbezoeken worden veiligheidsaspecten besproken en eventuele vaststellingen van tekortkomingen gedaan. In het kader van bedrijfsbezoeken worden globale aandachtspunten besproken om op deze manier het algemene preventiebeleid van een bouwbedrijf te optimaliseren. Door deze dubbele aanpak (focus op concrete vaststellingen door middel van bouwplaatsbezoeken en focus op het algemene beleid door middel van bedrijfsbezoeken) wordt welzijn niet enkel reactief, maar tevens proactief bevorderd. Om deze werking mogelijk te maken, beschikt Constructiv over een team van een twintigtal adviseurs die permanent op het terrein aanwezig zijn en bouwbedrijven met raad en daad bijstaan.
In de context van de beheersing van de effecten van de Covid-19-pandemie kregen bouwbedrijven en de arbeiders die ze tewerkstellen, natuurlijk te maken met volledig nieuwe preventiemaatregelen. Ondanks dat Constructiv eveneens geconfronteerd werd met veranderingen op het vlak van de arbeidsorganisatie, werden de welzijnsadviseurs ook voor deze dienstverlening van bij de start van de overheidsmaatregelen maximaal geactiveerd.
De prioritaire taak van de welzijnsadviseurs werd het bijstaan van bouwbedrijven met betrekking tot de goede implementatie van de voorgestelde preventiemaatregelen. Dankzij het Contactpunt Corona Bouw dat werd opgericht en beheerd door Constructiv, kon een antwoord geboden worden op gestelde vragen. Dankzij de activering van onze welzijnsadviseurs werd aan de werkgevers en werknemers van de bouwsector de mogelijkheid geboden om ook proactief tegemoet te komen aan de aanzienlijke verwachtingen die aan hen gesteld werden.
Ook op het vlak van opleiding had de coronacrisis een aanzienlijke impact: opleidingscentra moesten de deuren sluiten. Hierdoor konden de meeste opleidingen niet meer georganiseerd worden. Bijkomend werden de activiteiten van sommige bouwbedrijven geschorst.
Dit had op korte termijn de volgende gevolgen:
Voor al deze bekommernissen werd in samenspraak met de sociale partners van de bouwsector steeds een oplossing op maat uitgewerkt met het oog op een maximale verderzetting van de sectorale ondersteuning. Waar nodig werden administratieve termijnen aangepast en werd de nodige ruimte voor uitstel toegekend. Hierdoor kon men ervoor zorgen dat de contextueel moeilijk te vervullen administratieve verplichtingen geen drempel werden voor het blijven bevorderen van de opleidingscultuur binnen de bouwsector.
Daarnaast heeft de bouwsector via Constructiv onmiddellijk ingezet op verschillende proefprojecten rond digitale opleidingen. Zo kon toch werk gemaakt worden van het competentiebeheer binnen de sector.
Door de verschillende overheidsmaatregelen (de lockdown vanaf 18 maart 2020, verplichte quarantainemaatregelen voor medewerkers, …) was het in de bouwsector vaak onmogelijk om op een normale manier door te werken. Vele bouwbedrijven werden genoodzaakt om een beroep te doen op tijdelijke werkloosheid voor hun arbeiders. Daarom besliste de overheid op 18 maart 2020 om de bestaande regeling tijdelijke werkloosheid wegens overmacht te verruimen tot een regeling van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona. Deze versoepeling bood broodnodige ademruimte aan heel wat bouwbedrijven.
In de eerste maanden van de coronacrisis werd veel gebruik gemaakt van deze regeling. Werknemers die tijdelijk werkloos werden door de coronacrisis, ontvingen een werkloosheidsuitkering die werd verhoogd tot 70% van het begrensde gemiddelde loon, en daarbovenop een supplement van € 5,63 per dag.
Ondanks deze maatregel was er nog steeds een financiële impact voelbaar voor de betrokken arbeiders. Een bouwvakker ontvangt via Constructiv immers een aantal voordelen in functie van het aantal gewerkte dagen en het normale loon. De sociale partners van de bouw hebben daarom verschillende tijdelijke maatregelen uitgewerkt om te zorgen dat de financiële gevolgen voor arbeiders nog verder beperkt bleven.
Vóór de Covid-19-pandemie werd de prestatiecode 070 – tijdelijke werkloosheid wegens overmacht slechts sporadisch gebruikt. Deze prestatiecode werd binnen de toekenning van aanvullende sociale voordelen dan ook niet (of beperkt) in rekening genomen bij het opbouwen van rechten op de aanvullende sociale voordelen. Vanaf het tweede kwartaal van 2020 werd een nieuwe DmfA-code in het leven geroepen, nl. de prestatiecode 077. Via deze code kunnen werkgevers de dagen tijdelijke werkloosheid door corona afzonderlijk ingeven. Voor verschillende stelsels met betrekking tot aanvullende sociale voordelen werden aanpassingen doorgevoerd via een cao, zodat ook deze dagen mee in rekening worden genomen voor het toekennen van deze voordelen.
Op de legitimatiekaart staat het aantal werkelijk gepresteerde en/of gelijkgestelde dagen door een werknemer in dienst van een of meer bouwondernemingen vermeld. Voor de legitimatiekaart dienstjaar 2021-2022 (geldig van 01/10/2021 tot en met 30/09/2022 op basis van het prestatiejaar 2020) zullen de dagen tijdelijke werkloosheid overmacht corona automatisch mee in aanmerking genomen worden.
Om trouw aan de sector te belonen, ontvangt elke arbeider getrouwheidszegels. Het bedrag van de getrouwheidszegel (9%) wordt berekend op basis van het loon. Arbeiders die in het tweede kwartaal van 2020 tijdelijk werkloos waren door de coronacrisis, hebben voor deze dagen geen loon ontvangen. Om dit verlies te compenseren, kent Constructiv een getrouwheidszegel door gelijkstelling toe. Het bedrag van de getrouwheidszegel gelijkstelling corona werd als volgt berekend:
(Aantal uren tijdelijke werkloosheid corona (DmfA-code 77) x uurloon) x 9%
In 2020 werden er door Constructiv bijna 100.000 getrouwheidszegels gelijkstelling corona uitgegeven voor een totale waarde van € 19,8 miljoen.
In juni 2021 zal Constructiv de documenten voor de toekenning van het sociaal voordeel 2021 uitgeven. Deze hebben betrekking op een referteperiode die begint op 1 april 2020 en eindigt op 31 maart 2021. De dagen tijdelijke werkloosheid overmacht corona tijdens deze referteperiode worden mee in aanmerking genomen voor de berekening van het bedrag van het sociaal voordeel.
De vergoedingen bouw die werden uitbetaald voor de dagen tijdelijk werkloosheid overmacht corona – prestatiecode 077 in het dienstjaar dat begint op 1 oktober 2020 en eindigt op 30 september 2021, zullen niet in mindering gebracht worden van de 60 kredietdagen.
In het kader van het pensioenplan van de bouwsector krijgt elke actieve arbeider elk kwartaal een dotatie, een percentage van zijn (effectieve) loon, uitbetaald op een individuele spaarrekening. Vanuit het solidariteitsluik wordt op de individuele rekening van de aangeslotenen eveneens een dotatie toegekend in geval van weerverlet of ziekte. Aangezien arbeiders geen loon ontvingen tijdens dagen van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona, zou er minder gestort worden op hun individuele spaarrekeningen. Hier is een oplossing voor gevonden door binnen het solidariteitsluik tevens een dotatie toe te kennen voor deze dagen tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona van de eerste drie kwartalen van 2020.
Niet enkel arbeiders werden financieel geraakt door de coronacrisis, ook bouwbedrijven werden geconfronteerd met neveneffecten. Zo wordt aan werkgevers die regelmatig hun arbeiders in tijdelijke werkloosheid plaatsen, gevraagd om de door Constructiv betaalde aanvullende werkloosheidsvergoeding terug te betalen als de bij cao bepaalde tellers overschreden worden. Voor de aanvullende vergoeding en de wettelijke vergoedingen die toegekend werden in het dienstjaar 2020-2021 (01/10/2020 – 30/09/2021), zal Constructiv enkel nog een terugbetaling vragen indien er reeds een terugvordering voor de werkgever geregistreerd stond voor de twee voorgaande dienstjaren (2018-2019 én 2019-2020).
Constructiv wordt enerzijds gefinancierd door een procentuele bijdrage van de door werkgevers uitbetaalde loonmassa en anderzijds door een forfaitaire kwartaalbijdrage die gebaseerd is op de tewerkstelling van arbeiders in de bouwsector. Voor de berekening van deze forfaitaire bijdrage wordt tijdelijke werkloosheid mee in rekening gebracht.
Voor bedrijven had dit onder de welbekende omstandigheden tot gevolg dat er bijdragen betaald moesten worden voor periodes waarin een sterk verminderde productiviteit werd genoteerd door een aanzienlijke toename van de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona. Om dit te neutraliseren, zal de forfaitaire bijdrage die bedrijven in het jaar 2021 moeten betalen, verminderd worden met 30 euro per kwartaal.
In de voorgaande tekst werd verschillende keren verwezen naar het gebruik van tijdelijke werkloosheid omwille van corona en het effect dat de coronapandemie had op de activiteit in de bouwsector. Hieronder geven we cijfermatig aan wat de exacte kortetermijneffecten waren en hoe de situatie naar het einde van 2020 toe evolueerde. Deze analyse wordt kwartaal per kwartaal voorgesteld.
In het eerste kwartaal van 2020 (januari tot en met maart) bleef het effect voor de bouwsector beperkt. Het was pas vanaf midden maart dat bouwbedrijven problemen begonnen te ondervinden met het verderzetten van hun activiteiten. Hier stellen we toch vast dat er voor +/- 725.000 dagen tijdelijke werkloosheid ten gevolge van corona werd ingeroepen. Dit had als gevolg dat 62% van de arbeiders in dit type tijdelijke werkloosheid werd geplaatst en dat het 73% van de bouwondernemingen betrof.
| T1 2020 | t.o.v T1 2019 | |
|---|---|---|
|
Arbeiders in koppen |
149.357 |
-0,5% |
|
Loonmassa (100%) |
850.610.771 |
-2,3% |
|
Gewerkte dagen |
6.093.108 |
-4,7% |
|
Werkloosheid slecht weer |
608.515 |
-27,4% |
|
Werkloosheid econ. reden |
168.484 |
-12,0% |
|
Werkloosheid corona |
|
- |
|
Overige werkloosheid |
725.453 |
- |
|
Overige dagen |
1.449.698 |
-4,7% |
|
Totale aantal dagen |
9.045.258 |
0,9% |
In het tweede kwartaal van 2020 (april tot en met juni) was de impact veel omvangrijker. Het was in dit kwartaal dat de lockdown meer dan een maand duurde (tot 3 mei) en dit wordt ook zichtbaar in de cijfers. De uitbetaalde loonmassa daalde met 16% t.o.v. hetzelfde kwartaal in 2019. Het aantal effectief gewerkte dagen nam af met 19%. In totaal werden arbeiders en bouwbedrijven geconfronteerd met 1,7 miljoen dagen tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona. Jammer genoeg stellen we ook een daling van de tewerkstelling met 2,4% vast. Deze tijdelijke werkloosheid zorgde er echter voor dat de vaste tewerkstelling in de bouwsector relatief goed behouden bleef.
| T2 2020 | t.o.v. T2 2019 | |
|---|---|---|
|
Arbeiders in koppen |
146.864 |
-2,4% |
|
Loonmassa (100%) |
825.973.900 |
-16,4% |
|
Gewerkte dagen |
5.849.803 |
-18,8% |
|
Werkloosheid slecht weer |
21.079 |
-86,4% |
|
Werkloosheid econ. reden |
8.379 |
-94,4% |
|
Werkloosheid corona |
1.663.916 |
- |
|
Overige werkloosheid |
21.646 |
42,5% |
|
Overige dagen |
1.400.396 |
-12,7% |
|
Totale aantal dagen |
8.965.218 |
1,8% |
In het derde en vierde kwartaal (vanaf juli 2020) kan een beginnend herstel worden waargenomen. De afname van het aantal arbeiders ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2019 ligt in lijn met de algemene evolutie in de bouwsector, nl. een jaarlijkse afname van +/- 1%. We zien nog steeds tijdelijke werkloosheid wegens overmacht corona, maar minder dan in het eerste en tweede kwartaal van 2020.
Op het vlak van de tewerkstelling was april de maand met de grootste impact. In de onderstaande tabel wordt het nettoresultaat van de maandelijkse in- en uitstroom van bouwvakarbeiders voor de jaren 2020 en 2019 weergegeven. Deze grafiek toont aan dat er in april 2020 effectief een grotere afname van het aantal bouwvakarbeiders was dan in 2019. Dat werd evenwel al vlug gecompenseerd door een grotere toename in juni en augustus van 2020.
| T3 2020 | t.o.v. T3 2019 | T4 2020 | t.o.v. T4 2019 | |
|---|---|---|---|---|
|
Arbeiders in koppen |
148.991 |
-1,4% |
147.380 |
-1,5% |
|
Loonmassa (100%) |
821.603.185 |
-0,2% |
871.524.320 |
-5,2% |
|
Gewerkte dagen |
5.800.659 |
-1,8% |
6.138.749 |
-6,7% |
|
Werkloosheid slecht weer |
108.812 |
62,0% |
197.367 |
-55,3% |
|
Werkloosheid econ. reden |
41.039 |
-65,4% |
45.833 |
-61,0% |
|
Werkloosheid corona |
285.015 |
- |
341.617 |
- |
|
Overige werkloosheid |
72.727 |
-27,8% |
27.476 |
53,4% |
|
Overige dagen |
2.770.982 |
-7,5% |
2.392.219 |
13,3% |
|
Totale aantal dagen |
9.079.233 |
-1,2% |
9.143.259 |
-1,4% |
De algemene vaststelling die we kunnen maken op basis van deze cijfers, is dat de activiteit zich hersteld heeft en dat de tewerkstelling behouden is gebleven in de bouwsector, ondanks de moeilijke eerste twee kwartalen waaraan de sector het hoofd moest bieden.
Net als de rest van de maatschappij werd ook de bouwsector op korte termijn geconfronteerd met een volledig nieuwe situatie waarvoor geen draaiboeken beschikbaar waren. In ijltempo namen alle belanghebbenden echter de nodige initiatieven om een antwoord te bieden op deze uitdaging en zo de verspreiding van het virus tegen te gaan, de verderzetting van de sectorale dienstverlening aan bedrijven en hun arbeiders te garanderen en de financiële impact voor de betrokkenen te beperken.
Zo heeft de bouwsector ervoor kunnen zorgen dat:
• de maatschappelijke doelstelling om de verspreiding van het coronavirus onder de bevolking tegen te gaan, werd ondersteund;
• de gezondheid en het welzijn van de werkgevers en werknemers van het PC 124 gegarandeerd bleven;
• de financiële gezondheid van de bouwsector (en bij uitbreiding van de gehele Belgische economie), met inbegrip van de ondernemingen en de werknemers die er deel van uitmaken, behouden bleef.
Ondanks de grote uitdagingen heeft de bouwsector zijn veerkracht duidelijk kunnen aantonen. We zijn als bouwsector dan ook klaar en voorbereid om de hoogst noodzakelijke relance van de economie mee te ondersteunen.
